Wiele osób zadaje sobie to pytanie. Odpowiedź na nie zwykle brzmi: to zależy. Ogólnym i nadrzędnym celem psychoterapii jest poprawa jakości życia klienta – a zatem każdy, kto chciałby, aby „żyło mu się lepiej”, może skonsultować swoją sprawę z psychoterapeutą i rozpocząć pracę nad zbliżeniem się do celu. Zasadniczo więc można powiedzieć, że owszem, każdy problem na tyle istotny, że przeszkadza w życiu i rodzi potrzebę zmian, kwalifikuje się do psychoterapii. Z drugiej strony – niekoniecznie trzeba mieć problem (rozumiany jako kryzys, trudność czy zaburzenie), aby móc pracować z psychoterapeutą nad poprawą stanu faktycznego. O co zatem dokładnie chodzi? Zapraszam do lektury.
Trudności i objawy zaburzeń
Zazwyczaj na psychoterapię zgłaszają się osoby, które zauważyły u siebie różne niepokojące objawy, np. smutek bez wyraźnej przyczyny, silny lęk, problemy ze snem (i wiele, wiele innych). Ich celem zwykle jest pozbycie się tego, co utrudnia im funkcjonowanie, i powrót do poprzedniego stanu psychicznego. Czasem może być tak, że to nie klient, a jego bliscy zauważyli, że coś jest nie w porządku (np. wymykające się kontroli spożywanie alkoholu, zauważalny spadek wagi, zachowania przysparzające cierpienia klientowi lub jego bliskim oraz inne). Doświadczanie trudności w różnych obszarach życia, symptomy chorób lub zaburzeń, poczucie nieradzenia sobie ze stresem, silne emocje odczuwane wskutek kryzysu jak najbardziej są wskazaniami do odbycia psychoterapii, której celem w tym przypadku będzie zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów utrudniających funkcjonowanie.
Nauka umiejętności
Psychoterapia może służyć także osobom, które funkcjonują prawidłowo, jednak odczuwają potrzebę udoskonalenia pewnych umiejętności lub pogłębienia swojej wiedzy o samym sobie. Przykładem może być tu trening asertywności, nauka konstruktywnego rozwiązywania problemów czy trening uważności. W tej sytuacji psychoterapię można porównać do tuningu samochodu – jest on sprawny, wszystko działa jak należy, a naszym celem jest jedynie dokonanie poprawek estetycznych lub zmiany w obrębie silnika czy podzespołów, tak by jazda dostarczała nam więcej satysfakcji lub by użytkowanie pojazdu było bardziej ekonomiczne. Jedną z cech, która odróżnia jednak gabinet terapeuty od warsztatu samochodowego, jest aktywna współpraca obu stron – partnerstwo na drodze do osiągnięcia założonego celu (to znaczy klient dostaje do ręki narzędzia, których używa wspólnie z terapeutą, oraz otrzymuje wiedzę, jak posługiwać się nimi samodzielnie w przyszłości). Niewątpliwą zaletą psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest więc fakt, że klient w dużej mierze jest autorem i współtwórcą zmiany, którą zamierza wprowadzić w życie.
Edukacja i wskazówki postępowania
Może się zdarzyć również tak, że dana osoba nie potrzebuje pomocy dla siebie, a współpracę z psychoterapeutą rozpoczęła, ponieważ ktoś jej bliski doświadcza trudności albo jest w trakcie własnej terapii. Klient może oczekiwać wówczas, że psychoterapeuta udzieli mu informacji o zaburzeniu czy problemie bliskiej osoby oraz przekaże pewne wskazówki co do postępowania – nazywamy to psychoedukacją. Dzięki temu klient może dowiedzieć się, jaki jest charakter trudności ważnej dla siebie osoby, jak należy te problemy rozumieć, jakie są rokowania, jakiej pomocy warto udzielać, a czego lepiej unikać. Jako że wsparcie ze strony bliskich jest istotnym czynnikiem wspomagającym proces psychoterapii, to bardzo ważne, by starać się zrozumieć trudności danej osoby i służyć jej właściwą pomocą, gdy tego najbardziej potrzebuje.
Cenne wsparcie
Nie każdy problem wymaga psychoterapii w klasycznym rozumieniu – jako leczenia zaburzeń. Może się okazać, że nie ma potrzeby lub możliwości, by podjąć regularną pracę w dość krótkich odstępach czasu, zmierzającą do osiągnięcia precyzyjnego celu. W takiej sytuacji psychoterapeuta może zaproponować wsparcie psychologiczne – częstą formę pomocy w sytuacji, gdy klient nie ma zdiagnozowanego zaburzenia, a mimo to odczuwa potrzebę rozmowy z profesjonalistą i uzyskania pewnej pomocy, np. w rozwiązaniu bieżących problemów życiowych lub uporaniu się z emocjami wywołanymi przez trudną sytuację (jaką może być m.in. choroba psychiczna członka rodziny).
Ważne jest, by wiedzieć, że opisane formy pomocy nie zawsze są rozłączne i bardzo często przenikają się. Naturalnym i nieodzownym elementem psychoterapii jest zawsze psychoedukacja klienta na temat charakteru jego zaburzenia lub korygowanie błędnych, utrudniających funkcjonowanie założeń i przekonań. Psychoedukacja sama w sobie jest również formą wsparcia psychologicznego. Mamy tu do czynienia z nakładaniem się na siebie różnych rodzajów pomocy. Psychoterapia jednak bardzo wyróżnia się w owym zbiorze m.in. tym, że ma jasną, określoną strukturę i służy bardzo konkretnym celom, a przede wszystkim – jest formą leczenia.
Warto pytać
Jeśli zadajesz sobie pytanie, czy psychoterapia jest dla Ciebie, może to świadczyć o tym, że chcesz wprowadzić zmianę w swoim obecnym funkcjonowaniu – obojętne, czy chodzi o redukcję objawów zaburzeń, nabycie nowych umiejętności czy podjęcie decyzji, która wpłynie na twoje życie. Skoro zadanie sobie tego pytania przywiodło cię tutaj, to znaczy, że warto porozmawiać o tym, co cię nurtuje, a następnie – wspólnie z psychoterapeutą – spróbować sobie na to pytanie odpowiedzieć.
Podsumowując, psychoterapia to jedna z form pomocy psychologicznej. Choć w swojej nazwie zawiera człon „terapia”, czyli „leczenie”, niekoniecznie oznacza pracę wyłącznie z zaburzeniami, problemami czy deficytami, choć właśnie z tym najczęściej jest kojarzona. Z całą pewnością jednak służy ona poprawie jakości życia, a o tę może zadbać każdy z nas, niezależnie od swojej sytuacji.
Ostatecznie decyzja o rozpoczęciu psychoterapii zawsze zależy od klienta. Kilka wstępnych spotkań z terapeutą pomoże określić przyczyny problemu i rzucić nieco światła na to, jak mogłaby wyglądać droga do ich rozwiązania. Klient ma prawo zdecydować, czy jest na to gotowy. Warto umówić się na wstępną wizytę i porozmawiać o tym, co zdaniem klienta wymaga uwagi, a następnie wspólnie rozważyć korzyści i wyzwania wynikające z podjęcia psychoterapii.
Literatura:
Miller, W., R. i Rollnick, S. (2014). Dialog motywujący. Jak pomóc ludziom w zmianie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Padesky, C., A. i Greenberger, D. (2017). Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
